Čelebija je objasnio i da naziv Bijela tabija potiče od bijele boje kojom su zidovi krečeni

Na debelim kamenim zidovima nalaze se otvori za topovske cijevi

OČUVANE BARUTHANE: Bijela tabija je vjerovatno mjesto s kog se najbolje ili najdalje vidi glavni grad BiH, Sarajevo.

Ta bijela kula, kao najviša tačka na istočnoj strani grada, na svom mjestu stoji još od srednjeg vijeka i Osmanskog carstva na ovim prostorima i štiti grad duže od 500 godina.

U ovom obliku u kom se danas nadvija iznad grada, ta vojna kula na cesti koja vodi od Darive do Mošćanice, sagrađena je na mjestu srednjovjekovne tvrđave koja je bila sagrađena 1500. godine i bila od velikog značaja za odbranu grada prilikom napada austrijskog princa Eugena Savojskog u 17. vijeku, te austrougarske vojske 1878. godine.

Ozbiljnija istraživanja ovog lokaliteta provođena su tek posljednjih nekoliko godina, pa je tako, suprotno vjerovanjima da ova građevina potiče iz doba vlasti Austro-Ugarske monarhije, utvrđeno da je na tom mjestu kula postojala mnogo ranije.

Naime, arheolozi Muzeja Grada Sarajeva su pronašli temelje kapi-kule ili ulazne kule u tvrđavu sa sjeverne strane i sada traže i južni bedem koji je bio van tabije.

Istraživanjima posljednjih godina su otkrivene i određene vrste magacina s velikim brojem artiljerijske municije dijelom iz osmanskog, a dijelom austrougarskog perioda, iz 18. i 19. vijeka, potom su u sredini tvrđave otkriveni temelji oktagonalnog objekta za koji se vjeruje da je temelj džamije sultana Mehmeda Fatiha o kojoj je pisao i Elvija Čelevibija u svojim putopisima iz 1660. godine, ali je pronađen i vodovod te bunar i stepenište koje vodi do drugog sprata istočne kule.

PODACI IZ 17. VIJEKA: Sve ovo je ocijenjeno kao najveći arheološki pronalazak te vrste u BiH, pa i šire.

Drugi predmeti koje su arheolozi pronašli uglavnom se odnose na vrijeme Osmanskog carstva i povezuju se s vojskom: različita vrsta keramike, vojna oprema, dijelovi od pušaka, kubura i topova, municija za top i puške, novčići, sjekire i slično među kojima su jedna bradva, vrsta srednjovjekovne sjekire iz 15. vijeka, jedan ugarski novčić iz 16. vijeka, kao i nekoliko specifičnih vrsta municije.

Komisija za zaštitu nacionalnih spomenika u FBiH je, na osnovu rekonstrukcije izgleda srednjovjekovne tvrđave na mjestu Bijele tabije, koju je na osnovu sačuvanih podataka iz 17. vijeka uradio Alija Bejtić, utvrdila da je ova tvrđava imala pravougaonu osnove dužine oko 75 i širine oko 50 metara, da je imala četiri kvadratne kule na uglovima i petu iznad ulazne kapije, što je svrstava u građevine s kraja 14. i početka 15 vijeka.

Na debelim kamenim zidovima nalaze se otvori za topovske cijevi.

Ovako koncipirana pravougaona utvrda sa četiri kule na uglovima ima sličnosti sa srednjoevropskim utvrdama, sa jakim uticajem gotičke ugarske gradnje, stoji u dokumentima Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika.

KUĆA I ZA SVIRAČE: Oni su utvrdili da je sa dolaskom Osmanskog carstva u kuli uspostavljena posada timarlija i za njihove potrebe je unutar tvrđave izgrađena džamija.

Po Čelebijinom putopisu, unutar tvrđave se, uz džamiju, nalazila kuća imama, dvojice mujezina i vojnih svirača, zatim žitni magazin i nekoliko kuća članova posade.

Čelebija je objasnio i da naziv Bijela tabija potiče od bijele boje kojom su zidovi krečeni.

Bijela tabija se nalazi unutar graditeljske cjeline Stari grad Vratnik koji je sagrađen u 18. vijeku na temeljima srednjovjekovne utvrde.

Cjelina je proglašena nacionalnim spomenikom i predstavlja jedan od najimpozantnijih i najvrednijih objekata graditeljeskog naslijeđa ovog prostora.

Gornji dio Tabije koji je građen od krupnih kamenih blokova nastao je u vrijeme austrougarske vladavine.

U Sarajevu je povodom dana Grada, 7. aprila bila otvorena izložba fotografija i konzerviranih predmeta sa nalazišta Bijele Tabije, a zbog velikog interesovanja, ona je obnovljena.